Σολωμός-Φώσκολος: Μια ποιητική συγγενική σχέση!

   Μ. ΣΦΑΚΙΑΝΟΥ 

 

Σολωμός-Φώσκολος: Μια ποιητική συγγενική σχέση!

      Είναι γεγονός οτι ζούμε σε μία εποχή όπου οι παραδόσεις και οι άξιες της Δύσης έχουν θαφτεί στο "χρονοντούλαπο" της ιστορίας, καθιστώντας έτσι απαραίτητη την επιστροφή στον Επτανησιακό πολιτισμό, καθώς με αυτόν τον τρόπο θα αναδειχθούν ξανά χαμένες πανανθρώπινες άξιες. Η ανάγκη αυτή γίνεται επιτακτική πολύ περισσότερο στην εποχή μας, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, στην εποχή της απανθρωποποίησης, της ηθικής και πνευματικής νέκρωσης.

      Η επτανησιακή λογοτεχνία  έρχεται να γίνει πιο επίκαιρη από ποτέ, εφόσον η γόνιμη και όχι παθητική επικοινωνία της με την ιταλική και γενικά με τη δυτική παιδεία είναι αδιαμφισβήτητη. Η Επτανησιακή Σχολή είναι πρότυπο διαλεκτικής πολιτισμικής σχέσης ανάμεσα σε μία ελάσσονα εθνική κοινότητα και σε ένα ισχυρό και προηγμένο διεθνές γίγνεσθαι του παρελθόντος, το οποίο έρχεται σε αντίθεση με το σημερινό σχεδόν αυταρχικά επιβαλλόμενο παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Εξάλλου θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πρώτες σχέσεις ανάμεσα στην ελληνική και ιταλική ποίηση αρχίζουν ήδη κατά την αρχαιότητα, κάτι που αποδεικνύεται όχι μόνο από τις ομοιότητες ελλήνων επτανήσιων ποιητών με ιταλών, όχι μόνο από την πληθώρα μεταφρασμένων ποιημάτων και στις δυο γλώσσες αλλά και λόγω του ότι οι επιρροές που δέχτηκαν επτανήσιοι ποιητές και ιταλοί του 19ου αιώνα ήταν αμφίδρομες. Τα Επτάνησα μπορούν να χαρακτηρισθούν διαχρονική γέφυρα πρόσβασης της Αναγέννησης και του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στο δουλωμένο Ελληνικό έθνος. Η σχολή αυτή είχε την ευκαιρία να διαμορφώσει μία εντελώς ιδιόμορφη προσωπικότητα στο γνωστικό αντικείμενο της λογοτεχνίας, έτσι ώστε να μπορέσει σήμερα να ενώσει πνευματικά πολιτισμούς μέσα από τις ιδέες και τα ιδανικά που πρεσβεύει.

       Η άρρηκτη πνευματική σχέση του Ιονίου με την Ιταλία αποδεικνύεται περίτρανα με το παράδειγμα του Σολωμού και του Φώσκολου. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Φώσκολος ένας από τους μεγαλύτερους Ιταλούς ποιητές, ο οποίος γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1778, θεωρούσε την Ιταλία παρτίδα επιλογής και ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές, ο Σολωμός, θεωρούσε ως πρώτη του γλώσσα, την Ιταλική. Συγκεκριμένα, ο Σολωμός ο ηγέτης, όπως χαρακτηρίζεται, της Επτανησιακής σχολής αλλά και άλλοι μεγάλοι ποιητές της σχολής, όπως ο Κάλβος, ο Σικελιανός κ.α. αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της λογοτεχνίας της χώρας μας. Η ιδιαίτερη σχέση του ποιητή με την Ιταλία είναι γνωστή, οι σπουδές του δίπλα στον Ροσι, η γνωριμία με γνωστά ονόματα της πνευματικής Ιταλίας (Μαντσονι, Μοντικα), καθώς και τα πρώτα ποιήματα του που γράφτηκαν στα Ιταλικά.

      Ο Σολωμός είναι "εθνικός ποιητής" με την έννοια που έχει η περίφραση αυτή στο α' μισό του 19ου αιώνα, ιδιαίτερα για τα μικρότερα έθνη που αναζητούν την "εθνική" ανεξαρτησία τους και όχι τόσο λόγω της συγγραφής του Ύμνου εις την Ελευθέρια που αποτέλεσε τον εθνικό μας ύμνο. Ο μεγάλος αυτός ποιητής είναι δηλαδή "ομόλογος" των συγχρόνων του εκείνων Ευρωπαίων ποιητών (λογοτεχνών) του α' μισού του 19ου αιώνα που το έργο τους αποτελεί ένα ορόσημο και μίαν αφετηρία για τη δημιουργία μιας νεότερης, αστικοεθνικης και με την έννοια αυτή "ρομαντικής" λογοτεχνίας στις χώρες τους, όπως ο Foscolo και ο Manzoni στην Ιταλία, ο Puskin στην Ρωσία, ο Mickiewicz στη Πολωνία κ.α. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Σολωμός είναι ευρωπαίος πολίτη, έλαβε ιταλική, σχολική και ανώτερη παιδεία και δυτικά πολιτισμικά στοιχεία. Πολλοί τον θεωρούν ως έναν Ιταλοελληνα ποιητή, καθόσον πλάστηκε εξ ολοκλήρου ιταλικά. Σε ένα από τα σονέτα του, στο οποίο αποδίδει φόρο τιμής στον ιταλικό πολιτισμό, γράφει ότι ο ίδιος πήγε στην Ιταλία βάρβαρος και δεν είναι πια.

      Από την άλλη έχουμε τον Ουγκο Φώσκολο, έναν ιταλό ποιητή με ελληνική καταγωγή -αξίζει να σημειωθεί ότι γεννήθηκε στη Ζάκυνθο από ελληνίδα μητέρα- και επτανησιακές καταβολές. Δάσκαλος του στη Ζάκυνθο ήταν ο Α.Μαρτελάος πατριώτης και επανάστασης, γνωρίζεται με τον ομοϊδεάτη του Ανδρέα Κάλβο, ποιητή της επτανησιακής σχολής, ο οποίος και επηρεάζεται πνευματικά. Η σχέση του Σολωμού με το Φώσκολο είναι αλληλένδετη και η ποίησή τους μπορεί να χαρακτηρισθεί "συγγενική", με μόνη διαφορά ότι ο Φώσκολος δεν έγραψε ποίηση στα ελληνικά ή τουλάχιστον δεν πρόλαβε εξαιτίας του πρόωρου θανάτου του.

       Για το τέλος, θα μεταχειριστώ μια φράση του Σολωμού, η οποία ταιριάζει σε όλους τους ποιητές της επτανησιακής σχολής αλλά και ιταλούς του 19ου αιώνα: «Από το βασίλειο της Αλήθειας και της Αγάπης οπού βρίσκονται, θα εξακολουθούν να μας κάνουν καλό σε ο, τι έχουμε πιο ευγενικό». Με την μελέτη αυτών των σπουδαίων ανθρώπων θα επαναφέρουμε αξίες και ιδανικά, έτσι ώστε να βγούμε από το πνευματικό και ηθικό αδιέξοδο.